Mù màu là một bệnh về mắt thường gặp. Hầu hết những người mù màu không hề biết mình mắc bệnh cho đến khi đi khám. Bệnh mù màu tuy không nguy hiểm đến sức khỏe, nhưng sẽ gây cản trở trong cuộc sống thường ngày.
Hầu hết chúng ta đều có chung trải nghiệm giác quan màu sắc, tuy nhiên một số người bị thiếu hụt thị lực màu. Nhận thức của người mù màu về màu sắc khác với những gì người bình thường nhìn thấy. Những phân tử phát hiện màu sắc nằm trong các tế bào hình nón trong võng mạc. Những khuyết điểm trong gen dẫn đến các tế bào này bị bất thường và không phân biệt được màu sắc.
Có ba loại mù màu chính là không phân biệt được màu xanh dương, lục và đỏ. Mù màu đỏ xanh là phổ biến nhất, tiếp theo là mù màu xanh-vàng. Mù màu hoàn toàn (chỉ nhìn thấy trắng đen) là rất hiếm.
Đôi khi mù màu có thể do tổn thương vật lý hoặc hóa học xảy ra với mắt. Mù màu cũng có thể là một triệu chứng của một số bệnh như tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể hoặc thoái hóa điểm vàng. Ngoài ra một số bệnh như đa xơ cứng và bệnh tiểu đường cũng có thể dẫn đến tình trạng mất khả năng nhìn màu sắc.
Việc phân biệt màu sắc phụ thuộc vào mắt và não làm việc cùng nhau để cảm nhận các tính chất khác nhau của ánh sáng. Ánh sáng phản xạ từ vật giúp chúng ta nhìn thấy vật và nhận thấy màu sắc. Màu sắc ánh sáng được xác định bởi bước sóng của nó . Bước sóng dài hơn tương ứng với ánh sáng đỏ và bước sóng ngắn hơn tương ứng với ánh sáng xanh và màu đen khi nó hấp thụ tất cả các bước sóng.
Khi ánh sáng đi qua mắt trung vào võng mạc, một lớp mô mỏng ở mặt sau của mắt chứa hàng triệu tế bào nhạy cảm với ánh sáng được gọi là thụ thể quang. Một số cơ quan nhận cảm quang có hình dạng như que và một số có hình dạng như hình nón. Trong mắt có số lượng tế bào hình que nhiều hơn hình nón – khoảng 120 triệu tế bào hình que so với chỉ 6 triệu tế bào hình nón. Các tế bào này phân tử photopigment, các phân tử này sẽ có một sự thay đổi hóa học khi chúng hấp thụ ánh sáng. Sự thay đổi hóa học này hoạt động như một công tắc, kích hoạt tín hiệu điện sau đó được truyền từ võng mạc đến các bộ phận thị giác của não.
Nguyên nhân nào gây ra bệnh mù màu?
Hầu hết bệnh mù màu xảy ra do bẩm sinh, tuy nhiên bệnh mù màu cũng có thể do biến chứng của một số bệnh về mắt hoặc các loại thuốc, lão hóa. Các nguyên nhân gây mù màu:
Rối loạn di truyền. Mù màu bẩm sinh xảy ra với nam giới nhiều hơn. Những người mù màu bẩm sinh thường không có khả năng phân biệt màu xanh. Bệnh có thể có mức độ nhẹ, trung bình hoặc nặng. Bệnh mù màu do di truyền không thể chữa.
Do biến chứng của bệnh. Một số bệnh như tăng nhãn áp, thoái hóa điểm vàng, bệnh Parkinson, nghiện rượu, thiếu máu hồng cầu hình lưỡi liềm cũng có thể gây nên mù màu. Tuy nhiên mù màu do biến chứng có thể giảm nhẹ hoặc tự khỏi khi bệnh được điều trị.
Một số thuốc. Các loại thuốc điều trị bệnh tim, cao huyết áp, rối loạn chức năng cương dương, rối loạn thần kinh, thuốc an thần cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng phân biệt màu sắc
Lão hóa. Theo độ tuổi, khả năng phân biệt màu sắc cũng giảm đi.
Dấu hiệu và triệu chứng của mù màu là gì?
Các dấu hiệu và triệu chứng thường gặp của người bị mù màu là:
Không phân biệt được một số màu nhất định như xanh lá, xanh dương.
Chỉ thấy được màu đen, trắng và màu xám nhưng trường hợp này rất hiếm;
Có vấn đề về thị lực
Ngoài những dấu hiệu trên, bạn có thể gặp các dấu hiệu khác nhau. Nếu có nghi ngờ hay bất thường về tầm nhìn hãy đến ngay các bệnh viện mắt để bác sĩ kịp thời chẩn đoán.
Các loại mù màu khác nhau
Mù màu do di truyền là phổ biến nhất, chúng là kết quả của các khuyết tật trong các gen. Một số khiếm khuyết làm thay đổi độ nhạy của photopigment. Một số ít trường hợp có thể dẫn đến mất toàn bộ photopigment. Tùy thuộc vào loại khiếm khuyết mà có 3 loại mù máu khác nhau: màu đỏ, xanh lá cây, hoàn toàn mù màu.
Đây là loại mù màu di truyền phổ biến nhất do sự mất mát hoặc hạn chế chức năng của các tế bào hình nón màu đỏ (được gọi là protan) hoặc hình nón màu xanh lá cây (deutran). Loại mù màu này thường được gọi là mù màu đỏ xanh.
Protanomaly: Bệnh xảy ra khi phân tử photopigment hình nón màu đỏ bất thường. Người bị mắc chứng Protanomaly không phân biệt được màu đỏ, cam và vàng. Protanomaly là một rối loạn liên kết X ước tính ảnh hưởng đến 1 phần trăm nam giới.
Protanopia: Đây là dạng mù màu khi không có tế bào hình nón màu đỏ. NgươMàu đỏ xuất hiện như màu đen. Một số sắc thái của cam, vàng và xanh lá cây đều có màu vàng. Protanopia là một rối loạn liên kết X được ước tính ảnh hưởng đến 1% nam giới.
Deuteranomaly: Feuteranomaly xảy ra khi tế bào hình nón màu xanh lá cây bất thường. Người bệnh sẽ nhìn màu vàng và màu xanh lá cây thành màu đỏ. Deuteranomaly là hình thức phổ biến nhất của mù màu và là một rối loạn liên kết X ảnh hưởng đến 5 phần trăm của nam giới.
Mù màu xanh-vàng hiếm hơn mù màu đỏ xanh. Bệnh xảy ra khi các phân tử photopigments hình nón màu xanh lam (tritan) bị thiếu hoặc có chức năng giới hạn.
Tritanomaly: Những người bị tritanomaly khó có khả năng phân biệt màu xanh, vàng và hồng. Tritanomaly cực kỳ hiếm, bệnh ảnh hưởng đến cả nam và nữ.
Tritanopia: Những người có bệnh tritanopia, còn được gọi là mù màu xanh-vàng, thiếu các tế bào hình nón màu xanh. Người bệnh nhìn tất cả màu xanh đề thành xanh lá cây và màu vàng thành màu tím hoặc xám nhạt. Tritanopia là chứng rối loạn lặn tự phát cực kỳ hiếm gặp ảnh hưởng đến cả nam và nữ.
Những người bị mù màu hoàn toàn (monochromacy) không có tế bào hình nón, đây là dạng mù màu cực kỳ hiếm gặp. Có hai loại mù màu hoàn toàn:
Nón đơn sắc: Dạng mù màu này là sự biến đổi của cả ba photopigments tế bào hình nón. Những người bị monochromacy não sẽ gặp rắc rối khi phân biệt màu sắc.
Rod monochromacy hoặc achromatopsia: Đây là loại đơn sắc hiếm và là hình thức nghiêm trọng nhất của mù màu. Bệnh xảy ra khi thiếu tế bào hình nón, những người bị bệnh chỉ nhìn thấy hai màu đen trắng.
Chẩn đoán mù màu như thế nào?
Các chuyên gia chăm sóc mắt sử dụng nhiều xét nghiệm khác nhau để chẩn đoán mù màu. Các xét nghiệm này có thể chẩn đoán nhanh chóng các loại mù màu cụ thể.
Kiểm tra màu Ishihara; là cách kiểm tra phổ biến nhất cho mù màu đỏ-xanh lá cây. Bài kiểm tra bao gồm một loạt các vòng tròn màu, được gọi là tấm Ishihara, mỗi tấm có chứa các chấm màu và kích cỡ khác nhau. Người bình thường sẽ nhìn thấy trong vòng tròn là các chấm màu bình thường. Các chấm này sẽ vô hình hoặc khó nhìn thấy đối với những người bị mù màu đỏ xanh.
Kiểm tra màu Cambridge; cũng sử dụng các tấm Ishihara nhưng được hiển thị trên màn hình máy tính. Mục đích là để xác định một hình dạng C có màu khác với nền. Chữ “C” được sắp xếp ngẫu nhiên theo một trong bốn hướng.
Kiểm tra màu sắc giả màu HRR; là một thử nghiệm mù màu xanh lục khác sử dụng các tấm màu để kiểm tra sự mù màu.
Kiểm tra Farnsworth Lantern; được sử dụng bởi quân đội Mỹ để xác định mức độ nghiêm trọng của mù màu.
Phương pháp điều trị cho mù màu?
Hiện không có cách chữa mù màu bẩm sinh. Tuy nhiên, những người bị mù màu đỏ xanh có thể sử dụng một bộ ống kính đặc biệt để giúp cảm nhận màu sắc chính xác hơn. Hỗ trợ trên thiết bị điện tử cũng đã được phát triển để giúp mọi người đối phó với mù màu. Ví dụ, có các ứng dụng iPhone và iPad, giúp những người bị mù màu phân biệt giữa các màu. Một số ứng dụng này cho phép người dùng chụp ảnh và nhấn vào bất kỳ đâu trên hình ảnh để xem màu của khu vực đó.
Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến mù màu?
Học cách nhớ thứ tự của các màu. Nếu bạn không phân biệt được màu sắc, tốt nhất là nên nhớ thứ tự. Ví dụ như đèn giao thông.
Bạn có thể nhờ những người có khả năng nhìn màu bình thường xem giúp màu sắc bạn không thấy và dán nhãn màu lên những vật đó.
Tuy bệnh mù màu không thể điều trị, tuy nhiên bệnh nhân có thể tập cách sống chung với bệnh: